در ادامه ی بحث ديروز، امروز می خواهم برای آنکه به خوانندگان خود خوراک فکری بدهم و آنها را بدنبال تفحص بفرستم، توصيه می کنم مقاله ی ماکس وبر "علل اجتماعی زوال فرهنگ دوران باستان" را بخوانند. ماکس وبر جامعه شناس پرآوازه ی آلمانی اين مقاله را که در واقع متن يک سخنرانی بوده است در سال 1896 نگاشته و در مجله ای بنام "حقيقت" بچاپ رسانده است.

ماکس وبر در اين مقاله بدنبال تببين علل فروپاشی فرهنگ پيشرفته ی رم است و بر خلاف کسانی که چنين می پنداشتند که اين امپراتوری پرقدرت در برابر هجوم اقوام بربر از شمال فروپاَشيد و يا قربانی فساد فزاينده و يا گسيختگی شيرازه های اجتماعی از جمله در نتيجه ی بی بند و باری در روابط فردی و خانوادگی شد، و مثلا آزادی بی حد و مرز زنان موجب شد تا اين امپراتوری در برابر هجوم اقوامی که "زنان آن چون حيوان وحشی کار می کردند" توان ايستادگی نداشته باشد، بر اين نکته انگشت می گذارد که رم از مدتها پيش از درون اضمحلال يافته بود و علل آن را هم بايد نه در سطح پديده ها بلکه در ويژگی های عينی تحولات اجتماعی جستجو کرد. وبر می نويسد گويا امروز نيز طنين صدای پلينيوس در گوش ما است که فرياد می زد "اين زمينداران بودند که رم را به فساد کشاندند". وبر می نويسد برای حل معضلات کنونی نمی توان به دوران باستان مراجعه کرد، زيرا پرولتاريای نوين هيچ شباهتی با برده ی دوران باستان ندارد، اما اين ويژگی های اجتماعی آن دوران است که به ما کمک می کند به کنه تحولات آجتماعی پی ببريم. ماکس وبر می نويسد رواج سنت برده داری و فزايش اهميت آن برای اقتصاد شهری در دوران باستان موجب از بين رفتن فرهنگ شهرنشينی شد و زمانی فرا رسيد که فئوداليسم بر فرهنگ شهرنشينی رم چيرگی يافت، در کنار آن هنر و ادبيات و فرهنگ و حتی زبان لاتينی هم زوال يافت و فقط تلنگر به هجوم اقوام بربر نياز بود تا پشت اين امپراتوری عظيم و پرقدرت را به خاک بمالد. ماکس وبر می نويسد تازه با رواج مبادله ی کالايی و بازار آزاد بود که فئوداليسم به عقب رانده شد و فرهنگ شهرنشينی باز دست بالا را گرفت و بورژوازی انتقام دوران باستان را از فئوداليسم گرفت.

برای مطالعه ی اين مقاله که نمي دانم به فارسی برگردانده شده يا نه می توانيد به اين کتاب مراجعه کنيد:

Max Weber;Schriften 1894-1922;KroenerVerlag